مقدمه
وزن کردن مواد نیازمند دقت و تجربه می‌باشد. شاید در ابتدا فرض نمایید توزین یک ماده شیمیایی برای آماده سازی محلول‌ها یا سنتز مواد جدید نیازمند تجربه و دقت کافی نمی‌باشد اما باید گفت یکی از مهمترین کارهای یک کارشناس در آزمایشگاه توزین مواد می‌باشد به این دلیل که در صورت ایجاد خطا در توزین مواد احتمال ایجاد تغییرات فاحش در نتایج یک تحقیق وجود دارد. آشنایی محقق با ساختار ترازوی دیجیتال و نحوه کار با آن کمک شایانی می‌نماید تا از بروز هر گونه خطا در این مرحله جلوگیری نماید.
یک آزمایشگاه خوب برای افزایش میزان کیفیت کار آزمایشگاهی خود باید از ترازوی دیجیتال مناسب استفاده نماید. ترازوی دیجیتال از مهمترین تجهیزات یک آزمایشگاه به حساب می‌آید، تا با دقت بسیار بالا برای اندازه‌گیری وزن انواع مختلف جامدات، مایعات و پودرها استفاده شود. ترازوهای دیجیتال با اندازه‌های متفاوت و مدل‌های مختلف موجود هستند اما مهمترین نکته در ترازوهای دیجیتال میزان دقت اندازه‌گیری می‌باشد، که بسته به نوع نیاز کاربران در یک آزمایشگاه از ترازو با دقت اندازه‌گیری مناسبی استفاده می‌شود. افرادی که می‌خواهند در آزمایشگاه کار کنند باید با ترازو و نحوه کار با آن آشنا باشند و مهارت‌های مورد نیاز برای کار با ترازو را کسب نمایند. ترازوی دیجیتال می‌تواند تاثیر بسیار زیادی بر نتایج یک تحقیق داشته باشد. به عنوان مثال در صورتی که ترازو یا کاربر خطایی در اندازه‌گیری وزن اولیه یک ماده داشته باشد امکان تغییر نتایج وجود خواهد داشت. بنابراین کاربران یک آزمایشگاه باید بیشترین دقت را در توزین مواد آزمایشگاهی نمایند.
ترازوی دیجیتال
یک ترازوی دیجیتال بطور کلی دارای بخش‌های زیر است:
- محل قرار دادن نمونه (کفه ترازو)،
- مانیتور برای نشان دادن اطلاعات مورد نیاز مانند وزن نمونه و واحد اندازه‌گیری،
- دکمه‌های روشن/خاموش،
- دکمه تنظیم صفر ترازو (Zero)،
- دکمه تغییر واحد اندازه‌گیری،
- محفظه تراز،
- پایه‌های ترازو با قابلیت افزایش و کاهش ارتفاع ترازو
هم‌چنین ترازوهای دیجیتال با حساسیت بالای اندازه‌گیری دارای یک محفظه اطراف کفه ترازو می‌باشند (شکل ۱).
شکل ۱- ترازوی دیجیتال
روش کار با ترازوی دیجیتال:
- برای کار با ترازوی دیجیتال ابتدا دستگاه را به برق زده و روشن می‌نماییم، باید حدود ۳۰ ثانیه صبر کنید تا ترازو تنظیمات خود را بررسی نمایید.
- برای این که کفه ترازو آلوده به مواد توزین شده نشود، باید از ریختن مواد بر روی کفه ترازو به صورت مستقیم خودداری نمایید. به همین دلیل ابتدا ظرف مناسب (برای مایعات) یا کاغذ روغنی یا فویل (برای جامدات یا مواد پودری) را بر روی کفه ترازو قرار می‌دهید و دکمه صفر ترازو را فشار دهید (شکل ۲) تا وزن کاغذ یا ظرف صفر شود و وزن خالص ماده را به شما نشان دهد.
- بعد از انجام مراحل فوق می‌توانید ماده خود را توزین نمایید.
نکاتی که در کار با ترازو باید در نظر داشته باشید عبارتند از:
- از ضربه زدن به کفه ترازو در هنگام ریختن مواد برای توزین خودداری نمایید چون امکان ایجاد خطا در توزین و خارج شدن تراوز از کالیبراسیون می‌باشد.
- در ترازوهای حساس با قابلیت اندازه‌گیری وزن نمونه تا چهار رقم اعشار باید محفظه ترازو را هنگام وزن نمودن ماده و هم‌چنین صفر نمودن ترازو بسته نگه دارید. بعد از اتمام توزین باید محل اطراف ترازو را تمیز و عاری از هرگونه مواد نمایید.
- باید توجه داشته باشید به هیچ عنوان ترازو را نباید از محل تعیین شده خود جا به جا نمایید.
- تمامی ترازوهای دیجیتال دارای یک تراز در گوشه کناری سمت راست یا چپ می‌باشند و به کاربر کمک می‌کند تا ترازو را با استفاده از پایه‌های پیچی شکل، تراز نماید.
- باید توجه داشت بسته به مدل ترازو و دقت اندازه‌گیری ترازو تراز نمودن آن دارای تفاوت‌هایی می‌باشد. محل قرارگیری ترازو باید به گون‌های باشد که هیچ لغزشی نداشته باشد و بهتر است از میزهایی استفاده شود که بتوان بر روی کف آزمایشگاه ثابت شوند.
رعایت موارد گفته شده منجر به این خواهد شد که جرم ماده مورد نیاز را به خوبی توزین نمایید و این امر سبب خواهد شد که خطای کمتری در روند کار آزمایشگاهی ایجاد شود و داده‌های تولید شده از این آزمایش قابل اعتماد و استناد می‌باشد. لازم به ذکر است که نکات بیشتری برای توزین با ترازوی دیجیتال قابل ذکر است که برای مطالعه این نکات می‌توانید به مقاله نکات مهم توزین مواد آزمایشگاهی مراجعه نمایید.
شکل ۲- نحوه صفر نمودن ترازوی دیجیتال
کاربردهای ترازوی دیجیتال
انواع ترازو دیجیتالی با دقت‌های یک صدم گرم، یک هزارم گرم و صد هزارم گرم در آزمایشگاه‌های بیولوژی و شیمی و فیزیک و دیگر آزمایشگاه‌هایی که نیاز است مواد مختلف در آن ها بطور دقیق وزن شوند، استفاده می‌شود. در بعضی از مطالعات علمی حتی مقدار یک صد هزارم گرم نیز بر نتایج تحقیقات اثر گذار می‌باشد.
از دیگر مواردی که استفاده از ترازوهای دیجیتال با دقت اندازه‌گیری تا چهار یا پنج رقم اعشار مورد نیاز است استفاده از آن در آزمایشگاه‌های تحقیق و توسعه صنایع و نیز کنترل کیفیت است. در اینگونه آزمایشگاه‌ها برای وزن کردن نمونه‌های جامد و محلول‌سازی هر چه ترازو دقیقتر باشد، توزین و محلول‌سازی با خطای کمتری صورت می‌پذیرد.
علاوه بر موارد فوق الذکر، از انواع مختلف ترازوهای دیجیتال در تجارت و خرید و فروش سنگ‌های زینتی مانند الماس و نیز فلزهای گران قیمت مانند طلا، نقره، پلاتین استفاده می‌کنند.